Verzoek onderzoek naar situatie hongerstakers en NPM

Beste strafrechtcollegae,

De Vereniging Asieladvocaten- en Juristen Nederland (VAJN, de beroepsgroep van asieladvocaten) heeft een klacht ingediend (c.q. een verzoek om onderzoek te doen) bij het zogeheten Nationaal Preventiemechanisme. Die klacht luidt dat vorig jaar in vreemdelingenbewaring er sprake is van systematische mensenrechtenschending omdat hongerstakers in de detentiecentra van het Justitieel Complex Schiphol en PI Soesterberg in de isoleercel zijn opgesloten. Voor een dergelijk gebruik van isoleercellen bestaat geen medische reden (sowieso gebeurt er de eerste week van een hongerstaking niets, hoogstens darmkrampen). Justitie ziet dit als een ordemaatregel waarbij cameratoezicht nodig is, en de beste plek daarvoor is natuurlijk de kale isoleercel die ook als strafcel wordt gebruikt. De Nationale ombudsman sprak vorig jaar over ‘misbruik van macht’, en de Nederlandse vertegenwoordiger van het Comité voor de Prevention of Torture (CPT) Anton van Kalmthout sprak eerder over onmenselijke of vernederende behandeling in de zin van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Overigens speelt dit probleem ook bij het Justitieel Medisch Complex (JMC, heette vroeger het Penitentair Ziekenhuis Scheveningen, en heet inmiddels begrijp ik weer anders), maar daar noemen ze het geen isolatie maar medische separatie.

In isoleercellen verblijf je 23 uur per etmaal met alleen een zitje, een wastafel en kraan en een wc, en een matras. In de psychiatrie gebeurt dit steeds minder vaak omdat er sprake is van bijwerkingen die ernstige psychische schade kunnen opleveren, zoals hallucinaties, angstaanvallen, paranoia en recidiverende psychoses.

Het Nationaal Preventiemechanisme is een toezichtsinstelling  op het gevangeniswezen om foltering of onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing te voorkomen. Het is gebaseerd op het door Nederland ondertekende Antifolterverdrag. Nederland heeft namelijk niet alleen het Antifolterverdrag ondertekend maar ook het optioneel protocol daarbij  Dit houdt in dat je op landelijk niveau een CPT-achtige organisatie moet hebben die het gevangeniswezen controleert (het zogeheten Nationaal Preventiemechanisme, NPM). Op aandringen van het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft Nederland ook het optioneel protocol ondertekent. In Nederland is dit verspreid over diverse organisaties namelijk de Inspectie voor Veiligheid en Justitie, de IGZ, de commissies van toezicht, de RSJ en de ombudsman als toehoorder. Op dinsdag 10 juni 2014 ga ik met een delegatie van de artsenvereniging de Johannes Wier Stichting voor Mensenrechten naar een bijeenkomst van het NPM op het ministerie van Justitie waar de klacht wordt besproken.

In vreemdelingenbewaring is er sprake van het gebruik van een protocol (de werkwijze honger- en dorststaking), op grond waarvan elke hongerstaker in de isoleercel wordt geplaatst (zie attachment). In het Justitieel Complex Schiphol melden hongerstakers vorig jaar dat daaraan ook visitatie voorafgaat.  

Ik ben geen strafrechtadvocaat maar krijg wel signalen binnen dat plaatsing van hongerstakers in isoleercellen ook gebeurt bij strafrechtelijk gedetineerden. Bij een rondleiding van een kantoorgenoot vorig jaar in de koepelgevangenis in Haarlem werd dit schaamteloos verteld bij het tonen van de isoleercellen. Voorzover ik weet werd de werkwijze voedsel- en vochtweigering alleen gebruikt in de DBV (Dienst Bijzondere Voorzieningen, dat wil zeggen het onderdeel van de DJI dat de vreemdelingendetentie uitvoert). Dat zou kunnen betekenen dat het om incidenten gaat, maar die lijken mij al ernstig genoeg. Mijn vraag is daarom of strafrechtadvocaten die bekend zijn met dergelijke praktijken die hun cliënt is overkomen deze zaak bij mij kunnen melden, zodat ik ze kan aankaarten bij het NPM (zonder noemen van namen van clienten) en aangeven dat het probleem groter is dan alleen binnen vreemdelingenbewaring.

Voor nadere uitleg ben ik altijd telefonisch bereikbaar.

Met vriendelijke groet,

Frans-Willem Verbaas
vreemdelingenadvocaat
Collet Advocaten Alkmaar
Luttik Oudorp 80,
1811 MZ Alkmaar
The Netherlands
telnr. +31 72 5154620
faxnr. +31 72 5153884

Email verbaas@colletinternational.com
mobiel 06-53762245